Bebeklerde Motor Gelisim Dönemleri

MOTOR GELİŞİM DÖNEMLERİ

  Motor gelişim sürecinde içten ve dıştan gelen süreçlerin etkileşiminin sonucu olarak basit reflekslerle başlayan baş, boyun ve gövde kaslarının kontrolü aşamalar şeklinde gelişir. Benzer şekilde motor becerilerin temeli olan oturma, emekleme, yürüme, koşma, atlama, tırmanma gibi büyük kas motor etkinlikleri ve uzanma, tutma, bırakma, fırlatma gibi elin yönetimi ile ilgili küçük kas motor becriler de aşamalar hâlinde gelişir.

Refleksif hareketler dönemi ( 0 -1 Yaş)

Yeni doğan, dünyaya pek çok refleksle gelir. Bebek, bu refleksleri isteyerek yapmamakta; hareketlerini kontrol altına alamamaktadır. Bu reflekslerden bazıları, bebek büyüdükçe ve isteyerek yaptığı hareketler arttıkça ortadan kaybolur. Ani ışığa gözlerin tepki vermesi gibi bazı reflekslere yetişkinlik döneminde de rastlanabilir.

Yeni doğan bebeğin en bilinen ve en sık rastlanan refleksleri moro, adımlama, arama ve emme yakalama, babinski, tonik labirentin refleksi, tonik boyun refleksleridir.

Moro refleksi:

En çok bilinen ve uygulanan ilkel reflekstir. Yatağa vurarak, ani ses ve ışık vererek bebeği kollarından kaldırıp ani bırakarak, başını aniden arkaya düşmesini sağlayarak uyaran verildiğinde önce kollardan açma sonra bükme, elin baş ve işaret parmağı ile önce C şeklinde yaklaştırma ve sonra semifleksiyon (tam olmayan kapanma) hareketi gözlenmesidir.

Moro refleksi doğuşta mevcut olup altıncı ayda kaybolur.

Ömür boyu devam eden irkilme refleksi ise moro refleksinin devamı sayılır.

Emme ve arama refleksi:

Doğumdan itibaren mevcutturlar. Bebeğin dudağı veya yanağına dokunulduğunda başını o tarafa çevirir eğer cisim yakınsa hemen emmeye başlar. Arama refleksi bir ay, emme refleksi dört, altı aya kadar devam eder.

Adımlama refleksi:

Yeni doğan koltuk altlarından tutularak kaldırılıp ayakları yere temas ettirildiğinde otomatik olarak adım atar, ikinci ayda kaybolur.

Yakalama refleksi:

Doğumdan itibaren bebeğin kendi ağırlığını kaldıracak kadar güçlü bir reflekstir.

Babinski Refkeksi:

Bebeğin ayak tabanı, topuktan parmağa doğru hat şeklinde çizildiğinde ayağı içe kıvrılır ve parmaklar yukarı kalkar.

Altı ayla iki yıl arasında bu refleks kaybolur, sonradan parmaklar içe kıvrılmaya başlar.

Tonik Labirent Refleksi:

Yerçekimine karşı vücudun dik durmasını sağlar. Yüzükoyun yatan çocukta ayaklar bükülmüş durumunda ve karın altında, kollar da bükülmüş ve göğüs hizasında durur. İlk altı hafta içinde azalır ve ilk üç ay içinde kaybolur. Hipotonilerde ve beyin hasarlarında görülmez ve üç aydan sonra görülmesi de kesinlikle patolojiktir.

Tonik Boyun Refleksi:

Sırt üstü yatar pozisyonda baş omuza doğru döndürüldüğünde, çenenin baktığı taraftaki kol ve bacakta açık, arka kafanın tarafta kol ve bacakta bükülme gözlenir. Üçüncü aydan sonra kaybolması beklenir.

İlkel hareketler dönemi ( 1-2 yaş )

Bu döneme ait hareket yeteneklerinin gelişmesi, hem çevresel faktörlere hem de olgunlaşma faktörlerine bağlıdır. Olgunlaşma, hareket yeteneklerinin bir sıra izlemesini sağlar. Çevresel faktörler ise hareket yeteneklerinin ortaya çıkış hızını düzenlerler.

İlkel hareketler, ilk iki yaşta gözlenen istemli hareketlerin ilk biçimidir. Bebeğin oturması, emeklemesi, ayakta durabilmesi, gelişimde olgunlaşmanın önemini ortaya koymaktadır.

Bu hareketler, yaşamın ilk iki yılında kemik, kas ve sinir sistemindeki gelişimin yanı sıra, bebeğe sağlanan alıştırma olanakları sonucu ortaya çıkarlar.

Reflekslerin ortadan kalktığı evre:

Bu evre, doğumla başlar ve bir yaşına kadar sürer. Bu dönemde, sinir sisteminin olgunlaşması ile refleksler yerlerini istemli hareketlere bırakırlar.

Bu dönemde istemli hareketlerdeki farklılaşma ve bütünleşme zayıftır. Hareketler amaçlı olmasına karşın, kontrolsüz ve kabadırlar.

 Örneğin, bebek bir nesneyi yakalamak istediğinde el, bilek, kol, omuz ve hatta gövdenin tümünün katıldığı kaba bir hareket yapar. Bir başka deyişle, elin nesneye uzatılma sürecinde istemli bir hareket olmasına karşın kontrol eksikliği vardır.

İlk kontrol evresi:

Birinci yaş ile ikinci yaş arası, ilk sene ortaya çıkan ilkel hareketler üzerinde alıştırmalar yapıldığı ve bunların kontrol edildiği evredir.

 Zihinsel ve motor süreçlerdeki hızlı gelişme sonucu ilkel hareket yeteneklerinde hızlı bir artış gözlenir.

Bu evrede, bebekler temelde denge sağlama, lokomotor ve manipülatif becerilerde uzmanlaşma ve kontrol kazanma ile ilgilenirler.

Denge sağlama:

Bebek bedenini dik tutabilmek için, yerçekimine karşı sürekli bir uğraş vermek zorundadır.

Yerçekimine karşı kas ve kemik sistemi üzerinde kontrol sağlamak, tüm bebekler için önceden kestirilebilir bir sıra izler.

Önce baş ve boyun kontrolü, daha sonra gövde bacakların kontrolü sağlanır.

Bebeğin yatar durumdan dik duruma geçebilmesindeki sıralı ilerlemede, baştan ayağa gelişim ilkesi açıkça gözlenebilir.

Yeni doğmuş bebek baş ve boyun kaslarını kontrol edemez.

Birinci ayın sonunda, bu kasların kontrolü kazanılmaya başlar ve bebek yüzüstü yatırıldığında çenesini kaldırabilir.

Beş aylık bir bebeğin ise, sırtüstü yatırıldığında başını kaldırabilmesi gerekir.

Yer değiştirme (Lokomotor hareketler):

Lokomotor hareketler, büyük ölçüde dengeleme hareketlerine dayanırlar.

Bebek dengeleme hareketlerinde yeterli bir duruma gelmediği sürece özgürce yer değiştiremez.

Bu dönemde kazanılan başlıca lokomotor hareketler, sürünme, emekleme ve yürümedir.

Manipülasyon:

Manipülatif hareketlerin ortaya çıkması da yürümedeki gibi uzun ve sıralı gelişim aşamalarından geçer.

Temel manipülatif beceriler, uzanma, yakalama ve bırakmadır.

 Bebek, dördüncü ayda nesne ile ilişki kurmasında gerekli olan el, göz koordinasyonunu sağlayabilir. Başlangıçta uzanma, kaba bir omuz ve dirsek hareketidir. Daha sonra bilek ve el harekete doğrudan katılır.

Beşinci ayın sonunda bebek, mükemmel biçimde nesneye uzanarak dokunabilir.

Temel hareketler dönemi (2-6 yaş)

Yaşamın ikinci yılından başlayarak yedinci yılına kadar geçen süre temel becerilerin kazanıldığı dönemdir.

Tüm çocuklarda ortak özellik taşıması ve yaşam için gerekli beceriler olduğundan temel beceriler adını almıştır.

Bunlar koşma, atlama, sıçrama, sekme, yakalama, fırlatma, topa ayakla vurma gibi hareketlerdir.