Yenidoğan Dönemi (Neonatal)
Bebeğin doğduğu andan 4. haftanın sonuna kadar olan döneme
yeni doğan dönemi denir.
Yenidoğanın Değerlendirilmesi
En sık kullanılan değerlendirme yöntemi Virginia Apgar
tarafından geliştirilen Apgar Sayısı yöntemidir.
Yenidoğan;
Kalp atışı
Solunum sayısı
Renk
Kas tonusu
Uyarılmaya verdiği tepki
Yenidoğanda Boy ve Ağırlık
Yenidoğanın ağırlığı 2500 ile 5000 gr. arasında değişiklik
gösterir.
Yenidoğanın boyu genellikle 45-53 cm arasında değişir.
Normal zamanından önce doğanların boyları daha kısa ağırlık
olarak daha zayıftırlar.
Erkek bebeklerin ağırlığı ve boy uzunluğu kız bebeklere göre
daha fazladır.
Postür(Duruş)
Sağlıklı bir yeni doğan doğum öncesinde görülen postürle
doğar;
Elleri yumruk şeklindedir.
Başı öne doğru eğiktir.
Kollar dirsekten kıvrık şekilde ve göğse yakın şekilde
durur.
Dizler bükük, dışa doğru ve vücuda yakındır.
Ayak parmakları ayak tabanına doğru ve bir nesneyi
kavrayacak şekilde durur.
Deri
Yenidoğanın derisi yumuşak, kırmızı ya da pembedir.
El ve ayaklarda morluk olabilir.
Dudak kenarlarındaki morarmalar önemlidir.
Yenidoğanın derisi kurudur. Ayak tabanı ve el bileklerinde
soyulma görülebilir.
Yenidoğanın derisi vernix caseosa denilen yağlı, peynir gibi
krem renginde bir madde ile kaplıdır.
Deri kıvrımlarının yoğun olduğu bölgelerde daha çok bulunur.
Vernix caseosa temizlenmeye çalışılmamalıdır, kendiliğinden
kuruyarak dökülmesi beklenir.
Yenidoğanlarda Lanugo Tüyleri görülür.
Bu tüyler omuz, sırt, alın, kulak ve yanaklarda yoğun olarak
görülür.
Yoğunluğu bebekten bebeğe bireysel farklılıklar
gösterebilir.
Herhangi bir işlem yapılmamalıdır, kendiliğinden dökülür.
Yenidoğanların bazılarının vücudunda çeşitli benler ve
lekeler olabilir.
Bu lekelerin kırmızı ya da pembe olanına Kapiller
Hemanjiyomlar denir. Genellikle ilk aydan başlayarak 2 yaşa kadar kendiliğinden
geçer.
Çilek şeklindeki benler 7-10 yaşında da kaybolabilir.
Çok büyük ve fazla olan lekeler bir sağlık sorununa işaret
olabilir.
Yenidoğanda kalça ve sırt bölgesinde görülen morluklar
vardır. Bu morluklara Mongol Lekesi denir.
Mongol lekesi ilkokul yıllarına kadar kendiliğinden geçer.
Yenidoğanın çenesinde ve burun etrafında yağ kabarcıkları
bulunabilir. Bu yağ kabarcıklarına Milia denir.
Baş
Yenidoğanın başı vücuduna göre büyüktür.
Baş tüm vücudun ¼’ünü oluşturur.(Yetişkinlerde 1/8)
Yüz başa göre büyüktür.
Gözler şiş olabilir.
Yenidoğanda baş kısmında en çok dikkat çeken yer
bıngıldaklardır.(fontaneller)
Değerlendirme kısmında fontanellerin hayati önemi vardır.
Fontaneller, kafadaki kemiklerin birleşme yerinde meydana
gelen açıklıktır.
Kafada 2 tane fontanel vardır. Büyük(ön) ve küçük(arka)
fontaneldir.
Ön fontanel kafa içi basıncını arttıran problemlerde şişer.
Sıvı kaybı olduğu durumlarda ise içe çöker.
Ön fontanelin 18 aya kadar kapanması beklenir. Arka fontanel
3 ve 4. aya kadar kapanması beklenir.
Fontanellerin erken ya da geç kapanması veya doğum sırasında
olmaması büyüme ve gelişme ile ilgili
problemlere işarettir.
Kulak
Yenidoğanın kulak kepçesi yumuşaktır.
Yan yatış pozisyonda kıvrılarak kulak kepçesinin zarar
görmemesine dikkat edilmelidir.
Bebek yatırıldığında kulağının düz olup olmadığı kontrol
edilmelidir.
Yenidoğanın burnu yüzüne göre büyüktür ve yassı
görünümdedir.
Bebek büyüdükçe yüz-burun orantısı normale döner.
Yenidoğan sadece burnundan nefes alır. Bu yüzden burun
temizliği çok önemlidir.
Ağız
Yenidoğanın ağzı pembe ve nemlidir.
Damak ve diş etinde gri ve beyaz noktalar vardır. Bu
noktalara Pamukçuk denir.
Pamukçukta ağrı olduğu için
emme güçlüğü dolayısıyla beslenme bozukluğu görülür.
Boyun
Yenidoğanın boynu kısadır.
Boynunu kısa süreli olarak taşıyabilir.
Boynu sağa, sola, öne , arkaya hareket edebilecek esneklikte
olmalıdır. Eğer her yöne esnek değilse kontrol edilmelidir.
Yenidoğan boyun
kontrolünü 3. aydan sonra kazanmaya başlar.
Göğüs
Yenidoğan bebeklerin
göğüs çevresi baş çevresine göre daha küçüktür.
Yenidoğanın göğsü simetrik olmalıdır.
Yenidoğan bebekler nefes alıp verirken diyafram ve karın
kaslarını kullanırlar.
Göğüs kafesi üzerinde kaburgalar arasında derinin aşağı
yukarı hareketi solunum sıkıntısının belirtisidir.
Memeler
Yenidoğan kız ve erkeklerin memeleri şiş görünebilir.
Her iki cinsiyette de memelerden süt gelebilir.
Bu durum normaldir ve birkaç ay içerisinde kendiliğinden
düzelir.
Karın(Abdomen)
Yenidoğanın karnı şiş ve yuvarlaktır.
Yenidoğanın göbeği kesildikten sonra göbek kordonu yavaş
yavaş buruşarak önce kahverengi sonra siyaha dönerek kurur ve düşer.
Göbek kordonu 7-10 güne kadar düşmesi beklenir.
Göbek kordonu düşene kadar
bebek bezi dikkatle bağlanmalı göbeğin üstünde olmasına dikkat
edilmelidir.
Göbek olası fıtık yönünden de dikkatle gözlenmelidir.
Genital Bölge
Kızlarda gebelikte anneden geçen hormonların etkisi ile
vajinadan kanlı ya da mukuslu akıntı gelebilir.
Erkeklerin testislerinde kırmızılık, penis ve testislerin
büyüklüğünde farklılıklar görülebilir. Bu bireyseldir.
Erkeklerde her iki testisinde skrotum içinde olması gerekir.
Erkeklerde penis başında sünnet derisi vardır. Bu derinin
dar olması sünneti gerektirebilir.
Üretral açıklığın altta ya da üstte olması da cerrahi
müdahaleyi gerektirebilir. Bu durumda sünnet edilmez çünkü sünnet derisi bu
sorunların düzeltilmesinde kullanılabilir.
Duyular
Bebek doğduğunda 5 duyusuda gelişmiştir
Dokunmaya, ısı değişimine, acıya , tat almaya, koklamaya ve
sese karşı duyarlıdır.
.Yenidoğanın duyuları arasında en az gelişmiş olanı görme
duyusudur.
Vücut Sistemleri
Sinir Sistemi:
Bebeklerde sinir sistemi yeterince olgunlaşmadığı ve
beyninin bölümleri gelişimlerini tamamlamadığı için bedensel fonksiyonlarının
ve tepkilerinin çoğunu refleksler aracılığıyla gerçekleşir.
Beyin kabuğundaki ve merkezi sinir sistemindeki hızlı gelişim bebeğin davranışları üzerindeki
kontrolünü arttırır.
Dolaşım Sistemi :
Yeni doğan bebeğin kalbinin tüm beden ağırlığına oranı
yetişkinlerin oranına göre daha fazladır ve kalp atışları daha hızlıdır.
Yenidoğanda kalp kası vücudun en güçlü kasıdır.
Yenidoğanın kalp hızı yaşı ilerledikçe azalır.
Solunum Sistemi:
Yenidoğanın solunum kasları yeterince gelişmemiş, kısa ve
dar kaslardır. Bu nedenle solunum derin olmayan biçimde düzensiz, hırıltılı ve
gürültülüdür.
Yenidoğanın solunum sayısı dakikada 40-60 arasında olabilir.
Yetişkinlerde bu sayı yaklaşık 18’dir.
Yenidoğan karın kaslarını kullanarak hızlı solunum yapar.
Sindirim Sistemi:
Yenidoğanın sindirim sistemi sadece annenin sütü ve benzeri
sıvıları sindirebilecek düzeydedir.
Beslenmede en önemli aşama diş çıkarma aşamasıdır.
Bireysel farklılıklar olmakla birlikte ilk dişler genellikle
6-8. aylar arasında çıkar.
2 yaşında süt dişlerinin büyük bir çoğunluğu çıkar.
Boşaltım Sistemi:
Bebek boşaltım sistemi açısından, vücudundaki zararlı
maddeleri dışarı atabilecek güçtedir.
Doğumda boşaltım sistemi kasları yeterince gelişmemiştir bu
sebeple bebek boşaltım sistemini dengeleyemez. Ancak zamanla kaslar geliştikçe
düzelir.
Kas-İskelet Sistemi:
Kemikleri yeterince olgunlaşmayan ve neredeyse kıkırdaktan
meydana gelen bebek, doğumda 270 adet kemiğe sahiptir.
Kıkırdakların kemiğe dönüşmesi doğum öncesinde başlar ve bebeklik döneminde
hızla devam eder.
Bebeğin kafasında bulunan bıngıldaklar en geç 2.yılda
kapanır.
Beslenmeden etkilenen kemikleşmenin hızı bireysel
farklılıklar gösterebilir.
Yenidoğanın vücudundaki lifler tam olup zamanla bu lifler
gelişme gösterir ve kas ağırlığı gittikçe artar.
Cinsiyet olarak erkek bebeklerin kas dokuları kızlardan daha
fazladır.
Kaynaklar
Yıldız Bıçakçı, M. (Editör), Bebeklik ve İlk Çocukluk
Döneminde (0-36 Ay) Gelişim, Duyuların Gelişimi ve Desteklenmesi, Eğiten Kitap,
Ankara, 2015.
0 yorum:
Yorum Gönder